تاریخچه فرش دستباف
قدیمترین فرش دستبافت ایرانی در سال ۱۹۴۹ در دومین مرحله کاوشهای باستان شناس روسی، رودنکو در منطقه پازیریک کشف و به نام فرش پازیریک نامیده شد.فرش دستباف اصفهان|تاریخچه|شرایط نگهداری|رهنمای خرید|تشخص اصالت فرش
رودنکو در کتابی که به مناسبت این اکتشافات در سال ۱۹۵۳ در روسیه منتشر کرد، درباره فرش مکشوفه توضیحات مفصلی نگاشت و آن را صراحتا کار ایران و قدیمی ترین فرش ایرانی در دنیا بیان نمود. او نوشت: “بدون اینکه بتوانیم به طور حتم بگوییم این فرش کار کدامیک از سرزمین های ماد-پارت(خراسان قدیم) یا پارس است، تاریخ فرش مذکور و پارچه هایی که در پازیریک کشف شد قرن پنجم و یا اوایل قرن چهارم پیش از میلاد تشخیص داده می شود.”
سپس او اضافه می کند: “تاریخ این قالی از روی شکل اسب سواران معلوم می شود. طرز نشان دادن اسبهای جنگی که به جای زین قالی بر پشت آنها گسترانده اند و پارچه روی سینه اسب از مشخصات آشوریها می باشد اما در روی فرش پازیریک ریزه کاریهای مختلف و طرز گره زدن دم اسبها ، در نقوش برجسته تخت جمشید نیز دیده می شود.”
در زمان تسلط مغولها (قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی) قالی بافی به سطح بسیار رفیعی از زیبایی وتکنیک رسید. شکوفایی این صنعت شاید با حکومت غازان خان (۱۳۰۷-۱۲۹۵ میلادی) مصادف بود.
اما اوج قالی کلاسیک ایرانی را که از آن با رنسانس قالی ایران یاد می شود زمان سلاطین صفوی (۱۷۲۲-۱۴۹۹ میلادی) به ویژه زمان حاکمیت شاه طهماسب اول (۱۵۸۷-۱۵۲۴ میلادی) و شاه عباس کبیر(۱۶۲۹-۱۵۸۷ میلادی) ثبت کرده اند. از این دوران حدود ۳۰۰۰ تخته فرش به یادگار مانده که درموزه های بزرگ دنیا و یا در مجموعه های شخصی نگهداری می شوند.
در این دوران در کنار قصرهای پادشاهان کارگاههای قالی بافی بناشد و مراکز گوناگون که قبلا در تبریز ، اصفهان ، کاشان ، مشهد ، کرمان ، جوشقان ، یزد ، استرآباد ، هرات و ایالات شمالی نظیر شیروان ، قره باغ و گیلان وجود داشتند توسعه و رونق بیشتری گرفتند.
در همان زمان ، نقاشان و نگارگران بلندپایه طرحهای خلاصه شده و ترکیبی ترنج در وسط قالی و لچکها را در آن وارد کردند. یعنی همان طرحی که قبلا به زیباترین وضعی در قرن پانزدهم روی جلد کتابهای ارزشمند به کار می رفت.
با اشغال کشور بوسیله افغانها (۱۷۲۲-۱۷۲۱ میلادی) این صنعت و هنر رو به انحطاط گذاشت.
در قرن نوزدهم قالیهای ایرانی ، بویژه فرشهای نفیس ناحیه تبریز به اروپا راه یافتند. از سوی کشورهای اروپایی نمایندگانی به تمام کشورهای مشرق زمین گسیل شدند و با رقابت بسیار فشرده کلیه فرشهای کهنه و عتیقه را گردآوری کرده به قسطنطنیه که هنوز هم مهمترین بازار قالی مشرق زمین بود فرستادند.
با به پایان رسیدن منابع فرشهای کهنه ، شرکتهای انگلیسی (زیگلر ۱۸۸۳ م) آمریکایی و آلمانی به طور نامحدود اقدام به تاسیس کارگاههایی در تبریز ، سلطان آباد(اراک) ، کرمان کردند. این روال تا جنگ جهانی اول که تولید قالی به طور قابل توجهی افزایش یافته بود ادامه داشت.
برای مشاهده و خرید انواع فرش دستباف اصفهان از فروشگاه صنایع دستی پارسیان اصفهان دیدن فرمایید.
فرایند بافت فرش دستباف اصفهان
مراحلی که برای شروع بافت یک فرش می‌بایست رعایت گردد عبارتند از:
۱ـ آماده‌سازی مواد اولیه شامل نخ‌چله، نخ پشمی(خامه)، نخ پود.
۲ـ آماده‌سازی دستگاه (دار) و ابزار.
۳ـ آماده‌سازی نقشه مورد نظر.
۴ـ چله‌کشی (نصب نخ چله یا تارها بر روی دار قالیبافی).
۵ـ بافت گلیم، ابتدای فرش.
۶ـ ساده‌بافی ابتدای فرش، انجام عمل گره زدن بر روی تارها به وسیله خامه.
۷ـ نقشه‌خوانی، انجام عمل گره زدن براساس خانه‌های رنگی نقشه.
۸ـ انجام عمل پودکشی (پود زیر یا ضخیم و پود رو یا نازک) و عمل کوبیدن پودها.
۹ـ شیرازه پیچی کناره‌ها.
۱۰ـ عمل کوبیدن رج‌ها و قیچی‌زدن سرپرزهای اضافی.
۱۱ـ رعایت در جلوگیری از معایب احتمالی هنگام بافت.
۱۲ـ پایین‌کشی :اتمام کار یک فرش بافته شده.
توضیح اینکه در یک فرش تراکم گره‌ها و ظرافت آنها نمایانگر میزان مرغوبیت و کیفیت فرش است. بدین معنی که هر چه تعداد گره‌ها زیادتر و در اصطلاح فرشبافی هر چه پرتر باشد کیفیت آن بالاتر خواهد بود.
بطور کلی در قالیبافی ایران دو نوع گره متداول است.
۱ـ گره ترکی (قیورد ـ متقارن) تبریز، هریس همدان، عشایر فارس و ….
۲ـ گره فارسی (سنه ـ نامتقارن) فارسی‌زبانان، اراک، اصفهان، مشهد، بیرجندؤ کرمان، نائین، کاشان، قم و ….
رجشمار
رجشمارهای رایج در فرشبافی ایران از ۲۰ تا ۹۰ رجی می‌باشد.
معمولاً فرشهای درشت‌باف ۲۰ و ۲۵ رجی و فرشهای ایلیاتی درشت‌بافت معمولاً حدود ۳۰ رجی هستند فرشهای متوسط خوب ۴۰، ۴۵ و ۵۰ رجی هستند. فرشهای خوب ۵۰ تا ۹۰ رجی هستند. (معرفی صنایع دستی اصفهان تاریخچه فرش دستباف)
مضرات الیاف مصنوعی فرش های ماشینی
تقریبا همه فرش های ماشینی که از الیاف مصنوعی ساخته شده اند و یا الیاف آنها مورد عمل آوری شیمیایی قرار گرفته است باعث آزاد شدن مواد شیمیایی به داخل منزل می شوند،
این مواد شیمیایی عبارتند از:
- محصولات جانبی و روغن های سنتتیک نفتی ( پلی پروپیلن،نایلون،اکریلیک)
وینیل یا لاتکس
پی وی سی
اورتان
اسپری های آنتی استاتیک
رنگ مصنوعی
مواد ضد میکروب
اگر بدن انسان درمعرض این مواد شیمیایی قرار گرفته شود و یا درجوار آنها تنفس شدید شود ،یا از طریق پوست وارد بدن شود،علایمی مانند سردرد،سرگیجه و یا حالت تهوع در بدن ایجاد میشود.
گاهی اوقات نیز هیچ گونه علایمی در کوتاه مدت بروز نمیکند ولی هیچ کس نمیداند که در دراز مدت این مواد شیمیایی چه به سر ما می آورد؟!‼
الیاف مصنوعی فرش های ماشینی مانند پلی پروپیلن باعث کاهش تراکم استخوانی میشوند و دردهای استخوانی راافزایش میدهند.
فرش ماشینی باعث حساسیت های پوستی می شوند و به همین دلیل افرادی که دچار اگزماهای پوستی شدید هستند باید به شدت از خرید فرش های مصنوعی جلوگیری کنند.
خوابیدن مستقیم روی این فرشها باعث کاهش تراکم استخوانی میشود و باعث میشود تا کلسیم مواد غذایی جذب بدن نشود.
فرش های ماشینی درنهایت با آسیب رساندن به عضله ها و استخوان های شما قدرت حرکتی را از شما باز میدارد و عضلات شما را ضعیف و ناتوان میکند.
تنها یک دلیل از دلایل فوق کافیست برای هشدار به ما در عدم استفاده از این بافته های شیمیایی و استفاده از فرش دستبافت.
روش برطرف کردن چند نوع لکه از روی فرش
چای و قهوه:
بلافاصله چای را با قاشق جمع کرده و با پارچه سفید، مرطوب و کف، لکه را چند بار خوب تمیز می‌کنیم، اگر سایه لکه باقی ماند با پارچه‌ای که با محلول آب و سرکه سفید مرطوب شده و به همراه کف آن را تمیز می‌کنیم.
انواع شربت و نوشابه
بلافاصله آن را با قاشق جمع کرده و با پارچه سفید، مرطوب و کف لکه را چند بار خوب تمیز می‌کنیم این کار را چند بار انجام داده تا لکه خوب تمیز شود و هر بارقبل از کار مقداری آب روی محل لکه اسپری می‌کنیم تا قند. نوشابه خوب شسته شو،د اگر سایه لکه باقی ماند با پارچه‌ای که با محلول آب و سرکه سفید مرطوب شده و به همراه کف آن را تمیز می‌کنیم.
آدامس و شمع
مقداری یخ درون کیسه فریزر ریخته و روی ادامس وشمع قرار داده شود تا لکه سخت به حالت منجمد یا سفت درآید سپس با دقت با استفاده از پشت چاقو لکه را از فرش جدا کنید.سپس باشامپو فرش شستشو دهید
قیر
ابتدا لکه را با استفاده از یک کاردک یا پشت چاقو بردارید یک کاغذ کاهی روی محل قرار دهید و سپس با استفاده از اتوی گرم(خیلی داغ نباشد) اثر لکه را از روی فرش به روی کاغذ انتقال دهید این کار را چندین بار با کاغذ تمیز انجام داده تا لکه کامل برداشته شود سایه باقیمانده را با استفاده از پارچه مرطوب و کف تمیز می‌کنیم، اگر خوب پاک نشد با پارچه آغشته به الکل آن را پاک می‌کنیم.
خون
لکه را با استفاده از دستمالی که با آب سرد و صابون مرطوب شده برطرف کنید.سپس اثر باقیمانده با دستمال وشامپو فرش پاک کنید
دوده و واکس
اضافات را برداشته لکه را با پارچه مرطوب و کف تمیز کرده اگر سایه‌ای باقی ماند با پارچه آغشته به الکل رفع می‌کنیم.
جوهر خودنویس
مقداری ماست رقیق شده را روی لکه ریخته با استفاده از قاشق محلول ایجاد شده را بردارید، سپس با استفاده از دستمالی که با آب و کف مرطوب شده باقیمانده مواد را برطرف کنید.
جوهر خودکار
با استفاده از یک اسفنج که با شیر مرطوب شده لکه را بردارید سپس با استفاده از دستمالی که با آب و کف مرطوب شده باقیمانده مواد را برطرف کنید.
آبرنگ
با پارچه آغشته به محلول آب و سرکه سفید همراه با کف تمیز میشود.
کاکائو و شکلات
اضافات را با قاشق برداشته و سپس با پارچه آغشته به محلول آب و سرکه سفید همراه با کف تمیز میشود.
خط ماژیک
با پارچه مرطوب شده با الکل تمیز میشود.
لکه‌های روغن و چربی
اضافات را با قاشق برداشته با پارچه آغشته به محلول آب و سرکه سفید همراه با کف تمیز میشود.
هنگام خرید حتما به این موارد توجه کنید:
در قالی با گره دستباف چند سانتی‌متر اختلاف در ابعاد قالی در قسمت‌های بالا و پایین یکی از مشخصات قالی است و عیب چندانی به شمار نمی‌رود، اما در صورتی که در قالیچه‌های کوچک به چشم می آید با تا کردن قالی از قسمت میانی می‌توانید از تقارن آن اطمینان پیدا کنید.
به تقارن رنگ در قسمت‌های متقارن توجه کنید و حتما در نور طبیعی آن را بررسی کنید، این نکته را در نظر بگیرید که رنگ فرش در جهت خواب آن تیره‌تر به نظر می‌رسد. حواستان باشد که اشکال و هندسه طرح جایی ناتمام نمانده باشد.
اگر قسمت انتهایی پرز با رنگ سطح فرش اختلاف داشته باشد، نشانه این است که با رنگهای جوهری فرش را رنگ کرده‌اند و ممکن است رنگ بدهد. فرشها با پرز خشن سخت‌تر تمیز میشوند، پس یادتان باشد که پرز فرش باید درخشان و انعطاف‌پذیر باشد.
روش تشخیص رنگهای طبیعی از مصنوعی
یکی از سوالات اساسی در مورد فرش به نظر می رسد این است که “چگونه می توان گفت که رنگ یک فرش طبیعی است یا مصنوعی؟” و یا ممکن است بپرسید اساسا دلیل تفاوت این دو چیست؟ با اینکه بیشتر کلکسیونر های قالی توافق دارند که رنگ های طبیعی از مصنوعی جذاب ترند. ولی دانستن اینکه آیا یک رنگ خاص از عصاره گیاهی و یا ازآزمایشگاه شیمی آلی به دست آمده است از لحاظ زیبایی شناسی ممکن است چندان فرقی نکند ولی برای مراقبت و حفظ زیبایی فرش بسیار مهم است،از طرفی فرش های قدیمی نسبت به مشابه جدیدتر دارای ارزش بسیار بیشتری هستند، و دانستن اینکه آیا رنگ فرش طبیعی یا مصنوعی است به برآورد سن فرش و ارزش آن در بازار کمک می کند.
برای مشاهده و خرید انواع صنایع دستی اصفهان از فروشگاه اینترنتی صنایع دستی پارسیان اصفهان دیدن فرمایید.
