راهنمای خرید تخته نرد

معرفی هنر خاتم کاری

قبل از بیان نکات و راهنمای خرید تخته نرد کمی در رابطه با هنر خاتم کاری توضیح می دهیم. خاستگاه هنر خاتم­کاری در ایران، شهر شیراز است چرا که اولین آثار کشف شده از هنر خاتم­کاری در ایران که تقریباً به ده هزار سال پیش برمی­گردد، از آنجا بوده است. از نمونۀ این آثار، خاتم­کاری­های مسجد عتیق شیراز که قدمتی بیش از هزار سال دارد را می­توان نام برد.

بعد از آن در دوران صفویه، هنر خاتم­کاری از شیراز به اصفهان منتقل و رواج یافت و امروزه در این شهر رواج و رونق بشتری دارد به طوری که می­توان به نوعی اصفهان را مادر هنر خاتم­کاری در ایران دانست.

هنر خاتم­کاری که در آثار گذشتۀ این محصولات وجود دارد، نشان­دهندۀ این موضوع است که از حدود چند هزار سال پیش، از خاتم استفاده می­شده و آثار قدیمی به جا مانده از دوران صفوی در کاخ­ها و رحل­های قرآن، نشان­دهندۀ قدمت این هنر در شهر اصفهان است.

هنر خاتم­کاری، شامل ساخت، ترکیب و چسباندن قطعات مختلف هندسی که بیشتر مثلثی شکل هستند از انواع فلز، استخوان و چوب که در کنار هم نقش­های زیبایی ایجاد می­کنند، می­باشد. هر چه این قطعات رنگین­تر و ظریف­تر و در ساخت آن دقت بیشتری به کار رود، خاتم مرغوب­تر خواهد بود. راهنمای خرید تخته نرد شطرنج خاتم کاری اصفهان

ابتدا مشخص می­شود که قطعات خاتم چگونه در کنار هم قرار گیرد، به عبارتی نقشۀ آن تهیه می­گردد. بعد از تهیۀ نقشه، مواد اولیه­ای به تناسب نقشه و طرح تهیه شده، آماده می­شود، سپس خاتم یا گل­ها را در اصطلاح می­پیچند. پیچیدن گل به این معنا است که مصالح خاتم­کاری را طوری در کنار هم قرار می­دهند که از ترکیب آنها طرح نهایی که به آن گل هم گفته می­شود، درست شود که در کار بتوان از آن استفاده شود. در مرحلۀ بعد، قطعات را برش داده و پرس می­کنند. برش­های خاتم­کاری در مرحلۀ قبل را بر روی سطح و جایی که قبلاً  انتخاب کرده­ایم و قرار است خاتم روی آن سوار شود را می­چسبانند. مرحلۀ انتهایی، پرداخت و جلاکاری است.

برای مشاهده و خرید انواع تخته نرد خاتم ساخت دست هنرمندان اصفهان از فروشگاه صنایع دستی پارسیان اصفهان دیدن فرمایید.

معرفی بازی تخته نرد

نرد، تخته نرد، نردشیر، وینشیر یا بکگمن ( Backgmmon )  یک بازی فکری است که بر پایۀ برنامه­ریزی، شمارش و در نهایت شانس می­باشد. این بازی، دو بازیکن دارد که هر یک از طرفین، مهره­های خود را در جهت یا خلاف جهت عقربه­های ساعت و براساس اعدادی که بر روی دو تاس انداخته شده، می­آیند، حرکت داده و در آخر از صفحۀ تخته نرد خارج کرده و در انتها بازیکنی که زودتر از دیگری همۀ مهره­هایش را از زمین خارج نموده، برنده خواهد بود. تخته نرد بعد از بازی­های «گو» و «چکرز» سومین بازی دنیا است که در میان کشورهای خاورمیانه، اروپای شرقی و به خصوص ایران، بسیار رواج دارد. در برخی از مناطق ایران به این بازی «نردستان» یا «تخته نردستان» گفته می­شود.

یک تخته نرد شامل دو سری ۱۵ تایی مهره(عمدتاً سیاه و سفید)؛ دو تاس؛ جام، تاس­ریز یا فنجان تاس که این مورد بیشتر در خارج از ایران رایج است و صفحۀ بازی می­باشد. قدمت این بازی در حدود ۱۰۰۰ سال پیش تاکنون و یک نوع بازی صفحه­ای، رقابتی، تاسی بوده و زمان لازم برای شروع بازی، ۱۰ الی ۳۰ ثانیه و مدت زمان آن ۵ تا ۶۰ دقیقه می­باشد. مهارت­های لازم جهت بازی تخته نرد، برنامه­ریزی، روش، شمارش و شانس است.

خاستگاه بازی تخته نرد

پژوهش­های باستان­شناسان نشان داده که قدیمی­ترین تخته نرد پیدا شده، متعلق به ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد، مربوط به شهر سوخته در ایران است که این مجموعه شامل ۳۰ مهره، دو تاس و صفحه­ای که نگاره­ای از مار بر روی آن است، می­باشد و ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال قدیمی­تر از تخته نردی که در شهر «اور» بین­النهرین(عراق کنونی) پیدا شده است، می­باشد.

خاستگاه این بازی در میان تمامی مردم جهان، ایران شناخته شده است. اولین بازی ساختۀ دست بشر روی این کرۀ خاکی، در واقع تخته نرد و شاید شطرنج هم شناخته شده و مربوط به حدود ۶ هزار سال پیش در زمان تمدن عیلام در خوزستان، منطقۀ ایذه و شوش، صفحه بازی است که در شهر سوختۀ سیستان و بلوچستان، از گور باستانی موسوم به شمارۀ ۷۶۱ به همراه ۶۰ مهرۀ آن کشف شد و این صفحۀ بازی، از چوب آبنوس و به شکل ماری است که ۲۰ بار دور خود حلقه زده و دمش را در دهان گرفته. مهره­ها و تاس­های آن از تاس­های امروزی متفاوت بوده و در یک ظرف سفالی در کنار صفحۀ بازی قرار دارد و جنس آن از سنگ­های رایج در شهر سوخته یعنی عتیق، فیروزه و لاجورد بوده است. راهنمای خرید تخته نرد شطرنج خاتم

همان­گونه که قبلاً گفته شد تا قبل از پیدا شدن این صفحۀ بازی در شهر سوخته، گمان بر این بود که صفحۀ بازی پیدا شده در گورستان سلطنتی شهر «اور» در بین­النهرین(عراق کنونی) قدیمی­ترین بازی ساخته شده به دست بشر بوده است.

چگونگی پیدایش تخته نرد امروزی

در جهان، اسناد کاملاً معتبر و تاریخی ایرانی وجود دارد که دلالت به وجود تخته نرد به صورت امروزی دارند که از ساخت این بازی به دست «بزرگمهر» وزیر باهوش زمان ساسانیان خبر می­دهد. در اسناد مختلف این موضوع وجود دارد، مانند نوشتۀ پهلوی به نام «چترنگ نامک» که این بازی در برابر پاسخ به بازی شطرنج پادشاه هندوستان که برای انوشیروان می­فرستد، توسط این وزیر باهوش ابداع و فرستاده شد.

سند دوم، ظرف نقرۀ به جا مانده از دوران ساسانیان که بر روی آن سربازان ساسانی به بازی نرد و کشتی مشغول هستند، نقش بسته است.

سند سوم، در شاهنامه فردوسی که شاعر در بخش «در نهادن شطرنج» به شرح داستان ساخت تخته نرد در قالب شعر پرداخته است.

ساخت تخته نرد

در نواحی مختلف جهان، ساخت تخته نرد به روش و تکنیک­های متفاوتی انجام می­گردد. ساخت تخته نرد، جزء یکی از شاخه­های هنر نازک­کاری در شهر سنندج به شمار رفته و از جمله مشهورترین صنایع دستی کردستان می­باشد. تخته نردهای ساخته شده در این شهر اندازه و اشکال و با تکنیک­های متعددی تولید می­شوند.

معرفی تخته نرد خاتم­ کاری

لذت بازی بر روی تخته نرد خاتم­کاری، با توجه به زیبایی نقوش هنرمندان خاتم­کاری، هیجان و لذت آن را دو چندان خواهد کرد. همان­گونه که در بخش­های قبلی ذکر شد، تخته نرد یک بازی فکری است و جنس بدنۀ آن از چوب که معمولاً راش و گردو است، ساخته می­شود. طرح­ها و نقش­های زیبا مانند طرح شکار، طرح گل و مرغ تذهیب و … در آن کار شده است که این طرح­ها، زیبایی و جذابیت آن را بیشتر می­کند. تخته نرد شطرنج خاتم کاری اصفهان

بسته به جنس مواد اولیه به کار رفته در تخته نرد مثل چوب آن و همچنین دقت به کار رفته و ابعاد، قیمت محصول متفاوت بوده و همان­گونه که ذکرشد، خاتم­کاری هنری است که دقت و ظرافت در آن حرف اول را می­زند و اگر کمی در طرح خاتم آن بی­دقتی شود، کیفیت محصول را پایین می­آید.

تخته نردهای خاتم­کاری تولید شده در شهر شیراز و اصفهان نسبت به سایر شهرها از کیفیت بالاتری برخوردار هستند.

مراحل ساخت تخته نرد خاتم­کاری

به صورت خلاصه، ابتدا اسکلت آن که از جنس چوب مرغوب راش است، درست و زیرسازی و خاتم­کوبی در کارگاه بر روی آن انجام می­شود. در انتها پلی­استر زده شده و پس از خشک شدن، آمادۀ عرضه به بازار می­گردد.

هنرمندان خاتم­کاری، نوارهای بسیار باریک با سطح مقطع متقاوت که اکثراً  به صورت مثلثی­شکل است، در جنس­های مختلف(استخوان، آلیاژ برنج، چوب رنگی) در کنار هم قرار داده و اشکال هندسی لوزی یا متوازی­الاضلال در سطح مقطع آن را شکل داده و با برش و در کنار هم قرار دادن آنها با ظرافت کامل، هنر خاتم به وجود می­آید. هر چه مثلث­های به کار رفته در آن بیشتر و ظریف­تر باشند، کار مرغوب­تر خواهد شد.

خاتم­هایی از کیفیت بالاتری برخوردار است که در آنها از آلیاژ برنج بیشتری استفاده شده باشد، به دلیل  جلا و استحکام بیشتر آن.

نکات خرید تخته نرد

موارد اولیه ی مهم در ساخت یک تخته نرد

۱- چوب گردو ، نارنج ، اکالیپتوس ، گلابی و…..خاتم ( ساخته شده از چوب گردو، سیم برنج ، دهده گاو و یا قلم استخوان شتر )
۲- چسب چوب مرغوب که برای چسباندن چوب های (زه کشی ) تخته نرد استفاده میشود .
۳- چکش
۴- مغار
۵- تیغ (جهت بریدن خاتم و قرار دادن در چوب )
۶- کاربن و یا خودکار

در هنگام خرید تخته نرد توجه به چاپی بودن و یا هنر دست بودن خاتم آن توجه نمایید خاتم چاپ شده دارای رنگی مات است لبه های  کار به درستی در هم قرار نگرفته است ، بر خلاف آن خاتم اصل دارای رنگی براق و سیم برنج آن بعد از پلی استر دارای شفافیت بالا است و در لبه کار تخته نرد به درستی در مرکزهم قرار میگیرند.
ویژگی های یک تخته نرد خوب چوب مرغوب، خاتم درجه یک و نقاشی نگاره اصیل و زیباست که تماما این کار ها هنردست هنرمندان با تجربه میباشد. و پلی استری که باعث شفافیت و ضد آب بودن آن میشود ، تمام این فاکتور ها به دوام و ماندگاری تخته نرد والبته قیمت و ارزش و  مرغوبیت کالا می افزاید.

یک تخته نرد خوب تخته نردی است که بین دو لولای آن شکافی باز نباشد و یا هنگامی که تخته نرد را بستیم دو درب تخته بر روی هم قرار بگیرد و بیرون زدگی یا تورفتگی نداشته باشد.  در کل منظور از این کار این است که دارای تاب در تخته نباشد  معمولا چوب های نامرغوب ( ام .دی. اف ) و یا کبوده که مناسب این سازه نیستند  پس از مدتی  باعث ایجاد قوس در تخت نرد میگردند .
ویژگی دیگر توجه به پلی استر مرغوب آن است در برخی از تخته نرد ها اگر توجه نمایید پس از چند ماه شروع به ایجاد سوراخ هایی ریز و درشت بر روی آن ها میشوند که دلیل آن پلی استر نامرغوب و بی کیفیت ویا نوع پوشش بر روی آن هاست.

نکته ی مهم دیگر در یک خرید منطقی و خوب این است که تاس ها سبک باشند تا هنگام بازی وقتی آنهارا می اندازند چندین بار بالا و پائین بپره (تا امکان تقلب کم بشود ) و بازی عادلانه پیش برود.معمولا مهره های زیباتر و با دوام تر از جنس استخوان شتر است .

 ابعاد استاندارد تخته نرد و شطرنج

بنابر فدراسیون جهانی شطرنج (فیده) ابعاد استاندارد هر مربع کوچک شطرنج باید بین ۵ تا ۶ سانتی‌متر باشد.
و بنابراین عرض و طول صفحه شطرنج می‌بایست حداقل ۴۰ سانتی‌متر تا ۴۸ سانتی‌متر باشد.
ارتفاع استاندارد مهره شاه هم ۹/۵ سانتی متر است.
ارتفاع بقیه مهره‌ها باید کم‌تر باشد : وزیر ۸/۵ – فیل ۷ – اسب ۶- رخ ۵/۵ و سرباز ۵ سانتی‌متر
قطر سطح زیر مهره‌ شاه می‌بایست ۷۵٪ تا ۸۰٪ سایز مربع‌های کوچک باشد.

نکات مهم دیگر در خرید تخته نرد

تناسب کیفیت( جنس چوب و مهره ها و تاس ها ) و قیمت
قابل حمل بودن و زیاد از حد سنگین یا سبک نبودن
وزن مناسب مهره ها
طراحی زیبا
اندازه و قطر مناسب
داشتن کیف حمل با کیفیت و مناسب برای حمل و محافظت از تخته نرد .

برای مشاهده و خرید انواع صنایع دستی اصفهان از فروشگاه اینترنتی صنایع دستی پارسیان اصفهان دیدن فرمایید.