راهنمای خرید فیروزه کوبی
خرداد
تشخیص فیروزه کوبی اصل برای دوستداران صنایع دستی بسیار اهمیت دارد با توجه به اینکه امروزه بعضی از فروشندگان اقدام به فروش فیروزه کوبی های تقلبی و بی کیفیت کرده اند ، در این مقاله ما راه های تشخیص ظروف فیروزه کوبی اصل را مطرح میکنیم تا بتوانید به راحتی مرغوبترین ظروف فیروزه کوبی را خریداری کنید
هنرفیروزه کوبی مانند سایر هنرهای صنایع دستی مثل میناکاری و … در ایران بسیار پرطرفدار است و این باعث شده است تا عده ای سودجو از این موقعیت سو استفاده کنند و دست به فروش محصولات فیروزه کوبی غیر اصل بزنند برای راهنمای خرید فیروزه کوبی به ادامه ی مقاله توجه کنید.
ظروف مسی خامی که برای فیروزه کوبی انتخاب میشود هنگام تشخیص مرغوبیت و کیفیت فیروزهکوبی اهمیت زیادی دارند اگر بخواهیم به صورت اجمالی به آن اشاره کنیم میتوانیم بگوییم برای تشخیص ظروف مسی کافیست به رنگ ، وزن ، قالب گیری و ضخامت آن ظرف توجه کنید
اگر متوجه شوید که جنس مس کار شده در فیروزه کوبی خوب نیست می توانید بفهمید که در مجموع این کار مرغوبیت کافی را ندارد ، اما اگر تشخیص دادید که ظرف مسی با کیفیت است می توانید در مرحله بعد با بررسی سنگ های فیروزه آن کار از کیفیت نهایی مطمئن شوید و اقدام به خرید ظروف فیروزه کوبی اصل کنید
اولین راه برای تشخیص ظروف مسی تقلبی این است که رنگ بدنه‌ی آنها را بررسی کنید، ظروف مسی اصل به رنگ سرخ و درخشان هستند که این موضوع به ما باکیفیت بودن و خلوص مس به‌کاررفته در این ظروف را نشان میدهد. در مقابل ظروف مسی تقلبی چون معمولاً از آلیاژ مس و برنج به نسبت یک به دو ساخته میشوند رنگ بدنه آنها زرد است و درخششی هم ندارند. برنج آلیاژی از مس، روی و دیگر فلزات است. پس اگر مقدار مس به‌کاررفته در برنج زیاد باشد، به دلیل شباهت ظاهری که به مس پیدا میکند، ممکن است افراد را دچار اشتباه کند و تشخیص ظروف مسی تقلبی و بی‌کیفیت را سخت کند.
میتوانید برای اطمینان بیشتر، فلزی که می‌خواهید برنج یا مس بودن آن را تشخیص دهید ابتدا به‌طور کامل تمیز کنید به‌طوری‌که هیچ اثری از آلودگی بر روی آن نباشد. بعد از آن فلز را زیر نور مستقیم خورشید بگیرید. اگر فلز مس باشد رنگ قرمز متمایل به قهوه‌ای دارد اما اگر رنگ آن زرد، زرد-قهوه ای، سبز-زرد، نارنجی و موارد مشابه بود یعنی فلز موردنظر برنج است
روش دیگر برای تشخیص ظروف مسی تقلبی ضربه زدن به ظروف است. فلز مس چون نرم است وقتی به ظروف مسی اصل و باکیفیت ضربه می‌زنید صدای ضعیف و بمی از خودش ایجاد میکند ولی وقتی به ظروف مسی تقلبی یا بی‌کیفیت ضربه بزنید صدای بلند و تیزی تولید میکند.
یک روش دیگر تشخیص ظروف مسی تقلبی از اصل استفاده از آهنربا است. به این صورت که آهنربا را به ظروف نزدیک می‌کنید اگر آنها را جذب کرد پس ظرف شما یک ظرف آهنی با رنگ مسی است!
گاهی اوقات ممکن است در، دسته یا پایه‌های ظرف مسی آهنی باشد که با استفاده از آهنربا میشود این موضوع را تشخیص داد.
یکی دیگر از راه‌های تشخیص ظروف مسی تقلبی، توجه به تناسب حجم به وزن است. ظروف مسی وزن بالاتری نسبت به بقیه‌ی فلزات مخصوصاً برنج و آهن دارند. در زمانهای قدیم که مس ارزان‌تر بود ظروف و کالاهای مسی را سنگین می‌ساختند. در حال حاضر با توجه به افزایش قیمت مس، ظروف مسی را سبک‌تر می‌سازند اما بااین‌وجود بازهم وزن ظروف مسی نسبت به بقیه فلزاتی که در ظروف مسی تقلبی مورداستفاده قرار می‌گیرند بیشتر است.
محصولاتی که روکشی به جنس آلیاژ روی آنها وجود دارد ظروف مسی اصلی به شمار نمی‌آیند. یکی از مواردی که تقلبی بودن ظروف مسی را نشان میدهد این است که این ظروف از ورقه‌های نازک و نامرغوب ساخته‌شده باشد.
رنگ زیبای سنگ فیروزه متنوع است و شامل رنگ‌های آبی تیره تا سبز پررنگ می شود این نکته را هنگام خرید در نظر داشته باشید که هر چه رنگ سبز سنگ فیروزه بیشتر باشد آن فیروزه ارزشمندتر است. نکته مهم دیگری که هنگام توجه به رنگ سنگ فیروزه حائز اهمیت است این است که رنگ فیروزه معمولاً مات است و اگر متوجه شدید سنگ فیروزه درخشندگی زیادی دارد باید به اصل بودن آن شک کنید
برخی افراد سودجو برای تولید سنگهای فیروزه تقلبی ، پلاستیک ها را در قالب های مخصوص فشرده می کند. جنس این پلاستیک ها معمولا از پلیمر است ، سپس فیروزه های تقلبی را رنگ می کنند و به فروش میرسانند
برای تشخیص بهتر سنگ :
با استفاده از یک سوزن روی سطح سنگ را خراش ایجاد کنید اگر روی سطح سنگ خراش ایجاد شد مطمئن باشید که آن سنگ از جنس پلاستیک است و به هیچ وجه فیروزه مرغوب نیست
هر قدر فیروزکوبی با ظرافت و پیچیدگی بیشتری انجام شده باشد ارزشمند تر و مرغوب تر است ، برای مثال هر چه تعداد سنگ های به کار رفته شده در ظرف و نظم و ترتیب آنها بیشتر باشد ظرف کیفیت بیشتری دارد و ارزشمندتر است
در کل برای داشتن یک خرید مطمین و باضمانت باید از یک فروشنده ی معتبر خرید خود را انجام دهید.
معمولا همه مجموعه های تولید کننده ظروف فیروزه کوب، نام برند خود را بر روی ظروفی که می سازند حک می کنند
بنابراین با توجه به این حک میتوانید از برند خریداری شده استعلام گرفته و از اصل بودن کالا خیال خود را راحت کنید
فیروزه یا سنگ ترکی؟
ایرانیان قدیم نام این سنگ را پیروزه نهاده بودند و بعد از ان اعراب نام انرا به عربی ان یعنی فیروزه تغییر دادند. در زبان انگلیسی این واژه به معنی سنگ ترکی (برگرفته از واژه فرانسوی Pierre Turquise) می باشد و دلیل ان این است که ایران و کشور های میانه صادرات خود را از طریق کشور ترکیه انجام میدادند. و تصور غلط همگان این بود که این سنگ در ترکیه استخراج می شود چون میدیدند و میشنیدند که این سنگ از ترکیه به اروپا میرود اما نمیدانستند که از ایران به ترکیه میرود. راهنمای خرید فیروزه کوبی
این درحالی بود که در ترکیه به آن «فیروز fayruz» (فایروز) گفته می شد و استخراج بهترین و مرغوب ترین نوع فیروزه در ایران و در معادن نیشابور میباشد. اولین معدن سنگ فیروزه ی دنیا قدمت سه هزار ساله دارد و در نیشابور واقع شده است . سنگ فیروزه در قرن چهاردهم به عنوان سنگ زینتی قیمتی در اروپا شناخته میشده است. پس از زوال قدرت کلیسای کاتولیک رم به مردم اجازه داده شد تا از آن در ساخت جواهرات استفاده کنند.
در کشور خودمان ایران صده های متوالی به طور گسترده برای تزیین اشیاء، مساجد و داخل و خارج بسیاری از بناهای مهم استفاده شده است. این روش تزیین با فیروزه انقدر گسترش یافته و محبوب شد که علاوه بر ایران به هنر و تزیینات بناهای مهم دیگر کشور ها نیز راه پیدا کرد همانند تاج محل هند که در آن از فیروزه بسیار استفاده شده است. فیروزه انقدر محبوب شد که حتی مردم آن زمان به رنگ فیروزه ای بهشت خدا بر روی زمین میگفتند. تحقیقات کاوش گران نشان میدهد که در آسیای میانه و در حوزه ی قفقاز ثروتمندان آن زمان بر قبر های خود فیروزه ی با ارزش و قیمتی ایرانی قرار میدادند.
یکی از مهم ترین و جالب ترین یافته های باستان شناسی در شمال شرقی ایران زمین نشان میدهد که در کنار جسد زن ۴۵ ساله ای فیروزه ی سوراخ شده ای وجود داشته است . آزمایشات باستان شناسی نشان داد که قدمت اسکلت به ۴۳۶۰ سال قبل از میلاد مسیح بر میگردد!
همواره در ایران از شکل تخم مرغی فیروزه برای اشیای زینتی استفاده میشده است. به علت نبودن امکانات و فراوری درست امروزه سنگ فیروزه ی خام و اصیل ایرانی را از ایران خریداری کرده و پس از تراش و فرآوری آن را با نام سنگ فیروزه ی ترکی به دیگر کشور ها میفروشند ، همچنین کشور هایی مثل چین هند و ایتالیا نیز در تلاش هستند تا خود را به مرکز فیروزه ی جهان مبدل کنند.
عوامل تاثیر گذار بر ارزش ظروف فیروزه کوبی
۱ _جنس زیرساخت ظرف یا شی فیروزه کوبی شده : همانطور که واضح است فیروزه کوبی روی ظروف و اشیای نقره و مس قیمت بالاتری دارد به دلیل ارزشمند تر بودن این فلزات و براق و زیبا و با دوام بودن آن ها . راهنمای خرید ظرف فیروزه کوبی اصفهان
۲ _ استفاده از فیروز ی مرغوب ایرانی که شناسه ی آن رنگ آبی تیره ی متمایل به سبز است و برگرفته از معادن فیروزه ی نیشابور است بر قیمت کالا تاثیر گذار است.
۳ _ اینکه سازنده از چه نوع چسب و پلی استر ای در ظروف استفاده میکند بسیار مهم است زیرا چسب و پلی استر ای که در آن استفاده میشود در طول عمر و کیفیت نهایی محصول موثر است.
۴ _ اینکه هنرمند سازنده با چه ظرافتی کار را تمام کند و سطوح را تا چه اندازه یکنواخت و صیقلی دربیاورد ( در مرحلهی پرداخت نهایی ) تا مخاطب شاهد بیرون زدگی و فرو فتگی های مشهود نباشد بسیار مهم است و بر ارزش کار بسیار تاثیر گذار است.
ظروف فیروزه کوبی شده با چه رنگ ها و چه سبک دکوراسیونی ست میشود ؟
ظروف فیروزه کوبی شده با توجه به اصالت و کلاسیک بودنشان بیشتر با وسایل نوستالژیک و کلاسیک ست میشوند و در خانه هایی با سبک های سنتی و سلطنتی بیشتر سنخیت پیدا میکنند. راهنمای خرید ظرف فیروزه کوبی اصفهان
با توجه به وجود رنگ فیروزه ای و رگه های طلایی موجود در این ظروف میتوان آنهارا با منازل و فضاهایی با تم های سفید _ آبی _ سرمه ای _ مسی _ طوسی _ مشکی و … به کار برد.
این ظروف را میتوان روی میز های خاطره کنار پرده و یا روی میز های پذیرایی قرار داد. برای اینکار بهتر است رنگ پرده و رومیزی طیف آبی-سفید داشته باشد.
همچنین این ظروف به طور گسترده به کشور های دوستدار هنر عربی و اروپایی صادر میشود و در این کشور ها ارزش مادی زیادی دارند.
ظروف فیروزه کوبی شده علاوه بر ایران در کشور هایی همچون هند ایتالیا و چین بسیار محبوب هستند و در این کشور ها نیز مثل ایران هنرجویان زیادی علاقمندند تا این هنر اصیل را بیاموزند اما باتوجه به قدمت تاریخی این هنر در ایران و وجود اساتید قدیمی و باتجربه که تجارب خود را با هنرجویان به اشتراک میگذارند همواره ایران در این عرصه اولین و بهترین خواهد ماند و همواره هنرجویانی از دیگر کشور ها را برای یادگیری خواهیم داشت.
مشخصات سنگ فیروزه کوبی
سنگ فیروزه ، از جمله سنگهای قیمتی و باارزش که از عهد باستان در ایران شناخته شده است، میباشد. از کتیبههای کاخ داریوش بزرگ موجود در شهر شوش، معلوم میشود که در آن تاریخ فیروزه، «احسایین» خوانده میشده و از شهر خوارزم برای ساخت زینتآلات کاخ آورده شده بود. این سنگ، سنگ آرزوهای پادشاهان تمام تمدنها از زمان کوروش و داریوش کبیر بوده که به عنوان هدیه به پادشان سایر کشورها از طرف پادشاهان ایران اهدا میشده است. راهنمای خرید ظرف فیروزه کوبی اصفهان
با کیفیتترین فیروزه در جهان، فیروزۀ پارسی است که در اروپا آن را برای معرفی فیروزۀ باکیفیت، مثال و ملاک قرار میدهند و آن را ترکوئیز (Turquoise Stone) به معنای سنگ ترکی نام نهادند، چرا که فیروزۀ ایران، توسط ترکزبانان، به آنجا صادر شده است.
فیروزۀ نیشابور، با سابقۀ استخراج ۲۰۰۰ ساله در ایران، یکی از پرطرفدارترین فیروزه در جهان است و نوع شجرۀ آن بسیار مورد پسند اروپاییان قرار دارد.
در ایران، فیروزۀ صاف و بدون رگه که به فیروزۀ پارسی مشهور است، بیشتر مورد پسند میباشد و انگشتر با نگین فیروزه و جواهرات فیروزه از زمانهای گذشته مورد علاقه و توجه ایرانیان بوده است.
فیروزه یک فسفات آلومینیوم با سختی حدود ۶ و به طور قابل توجهی از کوارتز نرمتر میباشد. آبی خوشرنگ آن، بهترین کیفیت را داراست. به دلیل داشتن خواص ماورائی خود، مورد توجه مردم قرار گرفته که یکی از این خواص، آرامبخشی و احساس عشق و محبت در افراد با نگاه کردن و لمس آن است. به همین دلیل است افراد تمایل دارند از وسایل و تزئینات ساخت فیروزه در زندگی روزانۀ خود استفاده نمایند. راهنمای خرید ظرف فیروزه کوبی اصفهان
هنر فیروزه کوبی
هنر فیروزهکوبی از جمله صنایع دستی اصفهان میباشد که قدمت زیادی ندارد و با قرار دادن قطعات کوچک سنگ فیروزه به حالت موزاییکی روی سطح ظروف، وسایل تزئینی و حتی زیورآلات از جنسهای مختلف مسی، نقره، ورشو، برنز و برنجی ساخته میشود.
هر چه سنگهای به کار رفته شده بیشتر، منظمتر و فاصله کمتری بین آنها باشد، ارزش هنری و قیمت ریالی آن بیشتر خواهد بود. مرکز این هنر زیبا، شهر تاریخی اصفهان است.
تاریخچه و خاستگاه صنعت فیروزه کوبی
هنر یا صنعت فیروزهکوبی، یکی از معدود هنرهایی است که سابقۀ تاریخی چندانی ندارد و قدمت آن به کمتر از صد سال قبل برمیگردد؛ در آن زمان، شخصی به نام «یوسف حکمیان» معروف به «محمدرضا» در مشهد کار فیروزهکوبی را آغاز و بر روی زیورآلاتی مانند دستبند، گوشواره و گلسینه انجام میداده است. حدود ۲۰ سال بعد، این صنعت توسط شخص دیگری به نام «حاج داداش» از مشهد به اصفهان و مورد توجه صنعتگران و هنرمندان اصفهانی قرار گرفت و ایشان، آثار بسیار زیبا و ارزشمندی خلق نمودند. راهنمای خرید ظرف فیروزه کوبی اصفهان
همانگونه که ذکر شد، فیروزه، از معادن خراسان و بخصوص نیشابور استخراج گردیده و خاستگاه این هنر مشهد است، ولی هنر فیروزهکوبی در اصفهان تجلی و رونق پیدا کرده و امروزه، اصفهان تنها شهری است که در آن، این هنر زیبا، گسترش و رواج دارد.
مراحل ساخت فیروزه کوبی
الف- زرگری
ابتدا ظرفی که قرار است فیروزه کوبی بر روی آن انجام گردد از جنسهای مختلف مس، برنج، نقره و…، توسط زرگر سازندۀ فلز یا دستگاه پرس و یا هر دو، ساخته و صیقل داده میشود. پس از ساخته شدن فرم کلی شیء اعم از ظرف یا زیورآلات، قسمتی که باید فیروزهکوب گردد، مشخص شده و اطراف آن را یک رشتۀ باریک فلزی از نوع فلز خود شیء به نام «کندن» لحیم میکنند، به طوری که اطراف فرم مورد نظر به اصطلاح دیوارهای به ارتفاع دو تا سه میلیمتر از سطح ظرف پدیدار گردد. این کار معمولاً توسط زرگر و گاهی خود صنعتگر فیروزهکوب انجام میشود.
چنانچه قسمت آماده شده برای فیروزهکوبی، سطح زیادی را اشغال نموده و زمینۀ آن خالی به نظر رسد، برای زیباتر شدن کار و استحکام بیشتر آن، با رشتههایی از همان فلز، نقوشی کوچکتر به شکل تزئینی(گل و بوته و غیره) داخل آن قرار میدهند و مجدداً لحیمکاری میکنند.
ب – فیروزه کوبی
در این مرحله، خوردهفیروزههایی که از نظر اندازه و رنگ مشابه یکدیگر هستند، به اصطلاح دانهبندی شده و خردهسنگهای فیروزه را برحسب اندازه از همدیگر تفکیک، تا در ساخت هر محصول، متناسب با سطح کار فیروزهکوبی مورد استفاده واقع شود و همچنین از ضایعات دیگر آن جدا و آماده برای کار بر روی فلز مورد شوند.
سپس استاد فیروزهکوب، سطح ظرف مورد نظر را کمی گرم(حدود ۳۰ درجه سانتیگراد) کرده و بر روی سطح آن اندکی لاک پودر شده(لاک گردویی)، میپاشد و هنگامی که لاک حالت مذاب دارد، سنگهای فیروزه را بر روی آن میچسباند.
زمانی که سطح فلز مورد نظر با فیروزه پوشانده شد، فضاهای خالی میان آنها را با سنگهای کوچکتر پر کرده، سپس آن را با کمک سنگ سمباده «آب ساب» کرده تا صاف و صیقلی شود و برجستگیهای لاک و فیروزه از بین برود و سطح آن یک دست شود. رنگ واقعی فیروزه در این مرحله نمایان و آشکار میشود.
ج – پرداخت کاری
آخرین مرحله ساخت فیروزهکوبی، شامل دو مرحله است، ابتدا پرداخت قسمتهای فلزی که در مراحل قبلی، لایۀ کدر و تیرهرنگی بر روی کار ایجاد شده را زدوده و جهت صیقلی و شفافیت، آن را پولیشکاری میکنند. در مرحله بعد، که مرحلۀ پایانی است، محصول فیروزهکوبی شده را مجدداً به کارگاه عودت داده و در آنجا سطوح فیروزهکوبی شده را توسط روغن زیتون یا کنجد پولیش مینمایند تا این قسمتها نیز، شفاف و درخشان شود.
کاربرد فیروزهکوبی :
در گذشته فیروزهکوبی بیشتر بر روی زیورآلات پیاده میشده، ولی امروزه نه تنها بر روی زیورآلات، بلکه بیشتر بر روی ظروفی همانند انواع قندان، گلدان، گلابپاش، شیرینیخوری، سنگاب و… انجام میشود و علاوه بر جنبۀ تزیینی و تجملی آن، جنبۀ کاربردی نیز پیدا کرده است. همچنین امروزه علاوه بر زیورآلات و ظروف تزیینی و کاربردی، فیروزهکوبی برای ساخت تابلوهای نفیس نیز استفاده میشود. فیروزه کوبی پارسیان اصفهان
همانگونه که ذکر شد، ظروف فیروزهکوبی علاوه بر جنبۀ زینتی و جلوه بخشیدن به محیط خانه یا محل کار، رنگ آبی آرامشبخش آن، از لحاظ روانشناسی به شما کمک میکند.
ابزار و لوازم فیروزه کوبی
صنعتگر فیروزهکوب در مراحل مختلف کار، از لوازم و ابزار مختلفی استفاده میکند که عمدتاً شامل: قالب، چکش، چراغ گاز، گاز انبر، چراغ بنزینی، انبردست، منقاش، لولههای مختلف فلزی، سنگ سمباده و سوهان میباشند.
اساتید برجسته هنر فیروزهکوبی :
امروزه، آقایان «روبن یروشالمی» و «ناصر یروشالمی» برادر ایشان در ایران حضور داشته و به کار فیروزهکوبی مشغول هستند. استادکار فیروزهکوب اصفهانی «روبن یروشالمی» میگوید: « «استاد حکیمان» و «الیاهو یروشالمی» از سرآمدان این هنر بودند که تا پایان عمر به تحکیم و ارتقای آن پرداختند و تا زمانی که توان جسمی به من اجازه دهد، به این کار اهتمام میوزم تا به سهم خود انقراض این هنر زیبا را به تعویق اندازم.»
«روبن یروشالمی»، در خانودهای کلیمی در اصفهان به دنیا آمد. حرفۀ پدرش «رحیم یروشالمی»، صنایع دستی و فیروزهکوبی بود. روبن در ۱۲ سالگی به علت فقر خانواده، ترک تحصیل و کار پدر را دنبال کرد. وی از استادانی مانند «الیاهو» و «سلیمان صدیقپور» بهره جست و در این شهر شاگردان بسیاری را پرورش داده و بهترین پرداخت را بر روی ظروف انجام میدهد.
نکات کلیدی
در فیروزهکوبی، نصب صحیح فیروزه بر روی فلز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است به طوری که در هنگام پرداخت، قطعات فیروزه از آن جدا نشده و از استحکام لازم برخوردار باشد، همچنین هر چه ظرف فیروزهکوبیشده پرکارتر و سنگهای به کار رفته شده منظمتر در کنار هم قرار گرفته باشند و فاصلۀ کمتری بین سنگها دیده شود، کار از ارزش هنری بیشتری برخوردار است.
معرفی کامل هنر فیروزه کوبی
فیروزه کوبی در ۷۰ سال گذشته در ایران متداول شده است.بنابراین هنری است نوپا و جدید. محل پیدایش اولیه این هنر خراسان است اما به مرور زمان به شهرهای دیگر نیز وارد شده که امروزه اصفهان مهم‌ترین مرکز تولید ظروف فیروزه کوبی است.
در هرنقطه ازمیدان نقش جهان اصفهان و حتی مناطق دیگر این شهر کارگاه‌های فیروزه کوبی فراوانی به چشم می‌خورد. استادکاران و هنرمندان فیروزه کوب مواد اولیه فیروزه کوبی را تهیه کرده و در کارگاه خود پذیرای هنرجویان هستند. هنرجویان طی گذشت چند ماه می‌توانند این هنر را فراگرفته و به فعالیت در این زمینه بپردازند.
فروشگاه‌های صنایع دستی بسیاری تولیدات فیروزه کوبی که بسیار متنوع نیز هستند و هنر دست استاد ها و هنرجویان است را در معرض دید افراد قرار داده‌اند.
فواید وجود فیروزه در خانه و محل کار چیست ؟
سنگ فیروزه با ایجاد صداقت و عشق در انسان‌ها به حکومت عقل کمک میکند و همین عوامل باعث شده است که از این سنگ به عنوان سنگ صلح و خوش یمن یاد شود. با دور کردن انرژی‌های منفی و چشم زخم به وسیله این سنگ میتوان آرامش را در زندگی ایجاد کرد و خود را از وحشت، ترس‌ها و بلاها دور نگه داشت. علاوه بر آن، سنگ فیروزه به کسب و کار فرد رونق میدهد و اعتماد به نفس انسان را در استدلال‌ها بالا می‌برد. با افزایش انرژی مثبت به شادی فرد می‌افزاید و به فرد در رفع کابوس‌ها و کاهش بیماری‌های عصبی، افسردگی و اضطراب کمک میکند.
فیروزه در واقع نوعی سنگ کانی تزیینی است که از قدیم الایام برای موارد تزیینی در گردنبند ها ، گوشواره ها و انگشتر ها استفاده داشته و یکی از موارد استفاده آن در تزیینات ظروف می باشد و به آن در اصطلاح فیروزه کوبی می گویند با توجه به ماهیت سنگ و اینکه سنگ ها سطحی صاف و سیغلی ندارند ، کوبیدن آن برروی ظروف مسی فرایند های خاصی باعث شد که این سنگ های زینتی به صورت صاف و صیقلی در بیایند و اثر را یکدست و یکپارچه کنند .
فیروزه معرب پیروزه فارسی فسفات آبدار طبیعی آلومینیم است که در دستگاه کج‌وجهی متبلور میشود، با مس آبی‌رنگ است و به عنوان جواهر به‌کار میرود.
فیروزه با فرمول شیمیایی CuAl6 [(OH)2 – PO4]4.4H2O یک کانی کمیاب و ارزشمند به رنگ‌های طیف فیروزه‌ای (آبی روشن تا سبز) و از ردهٔ فسفات است. این کانی به‌دست فیروزه‌تراشان شکل داده میشود و به عنوان نگین برای انگشتر، گردنبند، گوشواره و دیگر جواهرات به کار میرود. همراه داشتن این سنگ در دین اسلام به عنوان انگشتر بسیار توصیه شده‌است. معیار سنجش کیفیت سنگ فیروزه بر اساس رنگ، سنگ فیروزه معدن نیشابور می باشد.
برای تهیه ظروف فیروزه کوب از مواداولیه ی با ارزشی استفاده میشود. به همین دلیل صنایع دستی فیروزه کوبی نسبت به سایر هنرهای دستی مشابه گران‌قیمت‌تر است.
مواد اولیه فیروزه کوبی عبارت‌اند از فلز مس یا نقره یا برنز برای تهیه ظرف مورد نظر، سنگ فیروزه، چسب فیروزه کوبی و لایه‌های محافظ پلی‌استر.
فلزی که در این هنر به کار میرود باید مرغوبیت لازم را داشته باشد و از ارزش کافی برخوردار باشد و از لحاظ ارزش گذاری هم تراز با فیروزه باشد. در مرحله اول کار رعایت ضخامت لازم در بخش‌های مختلف ظرف میباشد. در این هنر بیشتر از فلز مس استفاده میشود زیرا دارای رنگ زیبایی است و ترکیب آن با رنگ آبی فیروزه چشم انداز زیبایی ایجاد میکند و استحکام لازم برای این کار را دارد.
سنگ فیروزه مورد استفاده در فیروزه کاری نیز باید از مرغوبیت لازم برخوردار باشد. بهترین و زیباترین و با ارزشترین سنگ فیروزه از معادن نیشابور استخراج میشود. قطعات ریز سنگ فیروزه در هنر فیروزه کوبی به کار میرود.
چسب فیروزه کوبی یکی دیگر از مواد اولیه فیروزه کوبی است که به شیوه ی منحصر به فردی تهیه میشود و برای تثبیت سنگهای فیروزه بر روی ظروف فیروزه کوبی استفاده میشود. این چسب نیز باید با بهره گیری از مواد مرغوب تهیه شود که استقامت کافی را داشته باشد و بتواند کار خودرا به خوبی انجام دهد.
مراحل ساخت و تولید فیروزه کوبی در اصفهان
۳ مرحله دارد :
زرگری
در این مرحله ظروف مسی توسط استاد مسگر ساخته می شود و برای اجرای فیروزه کوبی به استاد فیروزه کار سپرده میشود
فیروزه کوبی
در این مرحله قطعات سنگ فیروزه با دقت و مهارت در کنار یکدیگر قرار می گیرند و با استفاده از چسب فیروزه کوبی محکم می شوند.
پرداخت کاری
در مرحله پایانی ظرف آماده شده صیقل داده شده و عملیات پرداخت بر روی آن انجام می شود. سپس لایه از پلی استر بر روی ظرف قرار می گیرد که از آن محافظت کند.
صنعتگر تولید کننده ی فیروزه کوب در مراحل کار از ابزار کار و وسایلی نیز بهره می گیرد که عمدتاً شامل پنس، گاز انبر، قالب، چکش، دریل، چراغ گاز، چراغ بنزینی، انبردست، منقاش لوله های مختلف فلزی، سوهان و سنگ سمباده می باشد.
در مرحله اول، بدنه کلی با یکی از فلزاتی مانند : مس ، نقره و برنج توسط زرگر یا سازنده فلزات با دستگاه پرس ، دست و یا هر دو ساخته و خم کاری می شود و پس از صیقل کاری آماده برای رفتن به مرحله بعد می شود.
بعد از ساخته شدن فرم کلی بدنه ، قسمتی که باید فیروزه کوب شود مشخص میشود. بعد از این مرحله ای وجود دارد به نام “نکر کاری”.
در این مرحله قسمت هایی از بدنه ظرف که قرار است روی آن فیروزه کوبی انجام شود،با زاویه ۹۰ درجه حدود ۲ تا ۳ میلیمتر پایین می رود. «نکرکاری» باعث استحکام بیشتر ظرف در برخورد با ضربه های احتمالی می شود.
چسب مورد استفاده در فیروزه کوبی چیست؟
چسب فیروزه کوبی یا همان لاک گردویی که برای چسباندن فیروزه روی سطح ظروف مختلف استفاده می کنند از چوب گردو، کالفین و تربانتین ساخته می شود که در این ترکیبات تربانتین از مواد صمغی در برخی کاج ها به دست می آید.
ابتدا ظرف مورد نظر را کمی حرارت می دهند. سپس پودر آماده شده چسب و کالفین را در قسمت مورد نظر می ریزند و مجدد به وسیله مشعل حرارت می دهند تا این پودر ذوب شود، این عمل را چند بارتکرار می کنند تا ضخامت لایه ای که بوسیله پودر ایجاد شده به حد مطلوب جهت فیروزه کوبی برسد.
در هنگاه حرارت دادن باید به این نکته توجه داشت که حرارت زیاد باعث سوختن چسب می شود که در این صورت چسبندگی خود را از دست می دهد .
بعد از این نوبت به کارگاه فیروزه کوبی میرسد . سنگ های فیروزه دارای ناخالصی است که ابتدا باید شسته شود. سنگ فیروزه کوبی مورد استفاده در کارگاه های فیروزه کوبی را از معادن فیروزه نیشابور و مشهد تهیه می کنند.
سنگ های فیروزه ای نسبت به اندازه و سطح ظرف انتخاب می شود. معمولاً برای ظروف با اشکال بزرگ از سنگ فیروزه ای درشت تر و برای ظروف با اشکال کوچک از سنگ فیروزه ای کوچکتر استفاده می شود.
برای نرم شدن چسب ابتدا آن را کمی حرارت می دهند سپس سنگ های از قبل گرم شده را با دقت در قسمت مورد نظر می چینند.
بهترین روش برای قرار دادن سنگ های فیروزه برروی محل مورد نظر ، قرار دادن آنها در لبه های محل نکر شده است.
در این مرحله بهتر است ابتدا سنگ ها در بالا و پایین توسط انبر چیده شود و سپس دیگر قسمت ها چیده شود. چیدن فیروزه نیازمند حوصله و دقت است زیرا هر چه سنگها با فاصله کمتری در کنار هم قرار بگیرند تیرگی چسب کمتر دیده می شود و در نهایت اثر جلوه زیبا تری ذارد.
در برخی از اشکال برای این که بتوانند بدنه را به راحتی در دست بگیرند و جا به جا کنند ، میله فلزی محکمی را به بدنه به صورت موقت جوش می دهند.
بعد از اتمام این مرحله اگر روی سطح فضای خالی وجود داشت بدنه را مجدد حرارت می نمایند و بوسیله سنگهای ریزتر و چسب این قسمت ها را پر می کنند.
پس از سرد شدن بدنه ، قسمت های پوشیده شده از چسب و سنگ فیروز را به وسیله سنگ سمباده « آب ساب » می نمایند تا برجستگی ها صاف و صیقلی گردد. بعد از این اگر لازم بود مجدد سطح فیروزه کوبی را ترمیم می کنیم.
در آخر قسمت بدنه فلزی را پولیش می کشند تا جلای بیشتری را به خود بگیرد و همچنین سطح فیروز کوبی را با روغن کنجد یا زیتون پولیش کاری می کنند تا شفافیت و درخشندگی سنگ ها افزایش یابد .
نکته مهم و حائز اهمیت در ظروف فیروزه کوبی این است که هرچه ظرف فیروزه کوب شده پرکارتر و سنگ آن مرغوب تر و همچنین فواصل بین سنگها کمتر باشد دارای ارزش بیشتری خواهد بود.
آخرین مرحله در هنر فیروزه کوبی زدن پلی استر برای حفاظت و پوشش فیروزه ها به کار می رود. البته اصراری بر این کار نیست و معمولا برخی فیروزه کوب ها را بدون پلی استر می‌پسندند.
هنر فیروزه کوبی مانند اکثر هنرهای صنایع دستی دارای جنبه تزیینی و تجملی است. اما از آن جا که این هنربر ظروفی مانند قندان ، آجیل خوری، سرویس چای خوری ، شکلات خوری، سنگاب و…. انجام می شود، در این زمینه تنها جنبه کاربردی نیز پیدا می کنند.
اما همان گونه که ذکر شد فیروزه کوبی قبل از آنکه بر روی ظروف انجام شود بر روی زیورآلات پیاده می شد. هنری که امروزه نیز طرفداران زیادی دارد که علاقمندند فلزات مزین به فیروزه کوبی را در اطراف خود داشته باشند.
هنگامی که یک ظرف فیروزه کوبی شده را در دست میگیرید انگار که آسمان را در دست گرفته اید.
خیره کنندگی رنگ آبی فیروزه ای همراه با نقوشی که در فیروزه ها بسته شده است ضمیر انسان را به طبیعتی بکر دعوت میکند.
به همین خاطر این ظروف هدیه ای بسیار مناسب برای عزیزان شما میباشد که علاوه بر ارزش مادی دارای ارزشی بکر و معنوی نیز میباشد.
