مکاتب نگارگری ایران
اسفند
هنر نگارگری از هنرهای اصیل و کهن ایرانی است که متناسب با هر دوره در قالب‌ها و مکاتب مختلفی ارائه شد. در رابطه با قدمت این هنر می‌توان به چیزی حدود ۲۰۰۰ هزار سال اشاره داشت. نگارگری در واقع شامل چندین شیوه نقاشی در دوره‌های مختلف تاریخی می‌شود که هر بار متناسب با شرایط آن دوره تغییراتی در این هنر ایجاد شده است. شاید برخی تصور کنند که نگارگری همان نقاشی معمولی است؛ اما باید بگوییم که به هیچ عنوان نمی‌توان نگارگری را همان هنر نقاشی دانست. مکاتب نگارگری ایران : عباسی سلجوقی ایلخانی بغداد شیراز اول بخارا جلایری
این هنر ظریف و بسیار زیبا در گذشته اغلب برای آراستن آثار بزرگ ادبی تاریخی فلسفی و موارد این چنینی به کار گرفته می‌شد. هنر نگارگری یکی از آن هنرهای غنی است که امروزه نیز تدریس شده و همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده است، هرچند این هنر در مکاتب مختلف ارائه شده و هر بار متحمل تغییراتی بوده اما همچنان جز آن دسته از هنرهای بسیار زیبا و اصیلی است که در مهد هنر ایران به صورت تخصصی دنبال می‌شود. در ادامه همراه ما باشید تا مکاتب نگارگری ایرانی را به طور کامل برای شما معرفی کنیم. مکاتب نگارگری ایران عباسی سلجوقی ایلخانی بغداد شیراز اول بخارا جلایری
مکاتب نگارگری ایران
در رابطه با مکاتب نگارگری ایران یا ایرانی نمی‌توان صرفا چند مورد خاص را معرفی کرد. هرچند برخی از مکاتب محبوبیت بیشتری داشته‌اند اما نباید از مابقی آنها نیز غافل شد. در هر دوره آثار نفیس یا به عبارتی نگاره‌های ارزشمندی به جای مانده که معرف هنر آن دوران است و نقطه تمایز آن مکتب با سایر مکاتب را به خوبی نمایش می‌دهد. مکاتب نگارگری ایران
در رابطه با این مکاتب در وهله اول بهتر است بدانید که نام آنها عموما برحسب منطقه‌ای که این هنر در آن دوره رواج داشته انتخاب شده است. اغلب این مناطق نیر پایتخت حکومت‌ها یعنی محل تجمع، ثروت و قدرت بوده‌اند. این شیوه نام‌گذاری و تقسیم بندی نیز از غرب در ایران رایج شده و مطابق تحقیقات صورت گرفته این موضوع کم و بیش اثبات شده است. اما این مکاتب عبارت‌اند از:
مکتب نگارگری بغداد یا عباسی
مکتب نگارگری بغدادی یا عباسی با روی کار آمدن عباسیان و قرار گرفتن بغداد به عنوان پایتخت حکومت ایجاد شد. هرچند این مکتب جز مکاتب گارگری ایرانی به شمار نمی‌آید اما به این علت که هنرمندان ایرانی نیز در به وجود آمدن آن نقش چشمگیری داشته‌اند از آن به عنوان یکی از مکاتب بین المللی یاد شده است.
اما در رابطه با ویژگی‌های هنر مکتب نگارگری بغداد باید چنین گفت که فضا و فراخ و بزرگ در نظر گرفته شده، لباس‌های پر و پیچ و تاب و چهره‌ها سامی نژارد طراحی شده، پیکره‌ها را دورگیری کردند و بینی‌های کلاغی با سایه‌های کمی روی چهره‌ها در هم آمیخته شده‌اند.
به طور کلی تعداد پیکره‌ها محدود بوده ریش‌ها ساده و بلند طراحی شده و در نهایت نیز از تعداد رنگ‌های کمی برای تکمیل این نگاره‌ها کمک گرفته شده است. اغلب صاحب‌نظران نیز عبدالله ابن فضل را به عنوان برترین شخصیت مکت نگارگری عباسی معرفی می‌کنند.
مکتب نگارگری سلجوقی
مکتب نگارگری سلجوقی که در قرن چهارم هجری با سبکی جدید در عرصه نگارگری ایرانی حضور پیدا می‌کند خیلی زود شهرت پیدا کرده و از آن به عنوان اولین سبک نگارگری اصیل ایرانی یاد می‌شود. در دوران سلجوقی اکثر پادشاهان برای هنرمندان احترام و ارزش بالایی قائل بوند و همین موضوع نیز بر آثار به جای مانده از آن دوران تاثیر چشمگیری داشته است.
مکتب سلجوقی نیز از لحاظ سادگی آثار تا حدودی از سبک نگارگری بغداد پیروی می‌کند. استفاده از پیکره‌های انسانی در کنار گل و گیاهان یکی از شاخصه‌های بارز هنر نگارگری این دوره است. معمولا پس زمینه نگاره‌های این دوره را با رنگ سرخ می‌پوشاندن، لباس پیکره‌ها چین و چروک یا به عبارتی پیچ و تاب‌های سابق را نداشت و در نهایت نقوش اسلیمی به وفور در طرح‌های این دوره به چشم می‌خورد. از نگارگران برجسته این دوره نیز می‌توان یکی از شخصیت‌های محبوب به نام مومن محمد خویی یاد کرد.
مکتب تبریز اول یا مکتب ایلخانی
اولین مکتب نگارگری ایرانی است که تنها در قلمرو ایران فعلی یا به عبارتی تبریز پایه گذاری شد و به همین علت آن را مکتب نگارگری تبریز اول می‌نامند. این مکتب در دوران حکومت ایلخانان شکل گرفت و عرصه را برای ورود عناصر چینی به هنر نگارگری ایرانی فراهم آورد. تاثیر عناصر چینی به وضوح در نگاره‌های ترسیم شده در آن زمان قابل مشاهده است این مکتب را گاهاً با نام مکتب نگارگری مغولی یا رشیدیه نیز می‌شناسند.
در رابطه با ویژگی نگارهای این دوره چنین باید گفت که نحوه ترسیم طبیعت با پیچیده‌ترین جزئیات صورت گرفته است. صخره‌های تیز، درختانی با گره‌بندی‌های خاص و بسیار ظریف، ابرهای مواج و آسمانی صاف، دشت‌هایی نسبتا هموار و بریده بریده، لباس‌هایی پر پیچ‌و‌تاب و رعایت نسبت‌ها همگی در آثار این دوره به وضوح خود نمایی می‌کنند.
دقت بیشتر در رسم بدن انسان‌ها و حیوانات و جایگزین کردن جنب و جوش در صحنه به جای سکون و آرامش از ویژگی‌های دیگر این مکتب هنری است. از به نام ترین نگارگران این دوره می‌توان به افرادی نظیر امیر دولتیار، احمد موسی، محمد علی توسی کاتب و در نهایت مولانا ولی الله اشاره داشت.
مکتب نگارگری شیراز اول
این مکتب نیز در زمان حکومت مغولان بر ایران شکل گرفت. شیراز که در آن دوران حکومتی محلی تشکیل داده بود توانست نوعی مکتب نگارگری اصیل را شکل دهد که اغلب نقش مایه‌های آن را هنر کهن و اصیل ایرانی شکل داده بود.
از ویژگی‌های بارز این مکتب در وهله اول می‌توان به این موضوع پرداخت که هنر چین کمترین تاثیر را در نگارهای این مکتب داشته و مکتب شیراز نوعی بازگشت به هنر کهن ایرانی است. استفاده از رنگ‌های طیف گرم خصوصا رنگ قرمز، عدم توجه به رنگ پردازی‌های بیش از حد، استفاده از هنر خلاصه نگاری و در نهایت داشتن گزینه‌های رنگی محدود از ویژگی‌های بارز آثار این مکتب نگارگری است.
مکتب نگارگری جلایری
این مکتب هنری پس از فروپاشی حکومت ایلخانان توسط بنیان گذار سلسله تیموریان شکل گرفت. مکتب نگارگری جلایری تاثیرات بسیاری از مکاتب گذشته گرفت و می‌توان آن را به نوعی مجموعه‌ای از چندین مکتب هنری دوره‌های قبلی دانست. در این دوره مجدد هنر ایرانی اصالت خود را باز یافت و از نفوذ هنر چینی کاسته شد. از ویژگی‌های برجسته آثار این دوران می‌توان به درخشان‌تر شدن رنگ‌ها و رواج مناظر طبیعی در مقایسه با دوره قبل اشاره کرد.
مکتب نگارگری شیراز دوم
این مکتب در بر دارنده مجموعه از هنر نگارگری اواخر سده هشتم شیراز و دوره تیموری دارد که اغلب ویژگی‌های هنر نگارگری مکتب جلایری (تیموری) در آن به وضوح قابل مشاهده است. از ویژگی‌های بارز این مکتب نگارگری می‌توان به مواردی نظیر قرینه سازی، ایجاد تضاد میان نگاره‌ها با پس‌زمینه و در نهایت استفاده از ابرهای درهم پیچیده در کنار ترکیب بندی‌های ساده اشاره کرد.
مکتب نگارگری هرات
مکتب هرات یکی از مکاتبی است که سبک نقاشی خراسانی را دنبال کرده و در زمان حکومت شاهرخ در هرات پایه گذاری شده است. شاهرخ و پسرش بایسنقر میرزا از مشوقان اصلی پایه گذاری این مکتب هنری بوده‌اند. در آثار این دوره عناصری از شرق دور قابل مشاهده است.
از ویژگی‌های بارز نگاره‌های می‌توان به مواردی مانند استفاده از رنگ‌های بسیار درخشان و مکمل، پیکره‌های خشک و رسمی، استفاده از طیف رنگی قهوه‌ای به جای قرمز، جایگزین کردن رنگ‌های جدید، به تصویر کشیدن تزئینات قالی‌ها، معماری و حتی زیبایی آسمان اشاره داشت.
مکتب نگارگری بخارا
این مکتب نگارگری که در زمان حکومت شیبانیان شکل گرفت از سده نهم تا اواخر سده دهم را پوشش داد. مکتب نگارگری بخارا به طور کلی تحت تاثیر مکتب هنری اولیه بخارا و همچنین مکتب هنری هرات قرار گرفت. برترین هنرمند این مکتب محمود مذهب است که اثار ارزشمندی از او به جای مانده
. از جمله خصوصیات برتر این مکتب می‌توان به مواردی نظیر غنی بودن تصاویر، خلوص بیشتر رنگ‌ها، اجراء حداکثر جزئیات، استفاده از شکل‌های ساده و پیکره های کوتاه قد اشاره کرد.
مکتب نگارگری اصفهان
مکتب اصفهان در زمان پادشاهی صفویان در ایران شکل گرفت و شامل تمام علوم روز آن زمان شد. اما هنر نگارگری را به شکلی دیگر تحت تاثیر قرار داد. در رابطه با ویژگی‌ها این مکتب می‌توان به مواردی نظیر وجود باغ‌ها و گل‌های بسیار زیبا، باشکوه‌تر شدن طراحی افراد، طراحی لباس‌های فاخر و مجلل، اجراء حالات واقع گرایانه‌تر و موارد این چنینی اشاره داشت. از بزرگ‌ترین نگارگران این دوره نیز می‌توان به رضا عباسی هنرمند برجسته آن دوران اشاره کرد.
جمع بندی
مکاتب نگارگری ایران تنها به آنچه ما ذکر کردیم خاتمه نمی‌یابند چرا که بودند مکاتبی که آثار زیادی از آنها به جای نماند و به سادگی جایگاه خود را در تاریخ از دست دادند. هریک از این مکاتب ویژگی‌ها و ساختار مختص به خود را دنبال می‌کنند و این دقیقا همان موضوعی است که باعث شکل گیری مکاتب مختلف شده است. در نهایت آنچه ارزشمند است شناخت و حفظ این آثار و مکاتب هنری است.
برای بازدید از گالری تابلو نقاشی ایرانی کلیک کنید.
