خودکار خاتم کاری اصفهان

خاتم کاری
خاتم پوششی است که از کنارهم قرار گرفتن لایه ایی نازک به ضخامت حدود یک و نیم میلیمتر قطعات ریز و متساوی الضلاع چوبهای رنگی به همراه قطعات مثلثی شکل فلز برنج و استخوان بدست می آید .خاتم سازی یکی از هنر های برتر اصفهان محسوب می شود و مبتکر و ابداع کننده آن مشخص نمی باشد اما اساس و شیوه کار آن بسیار شبیه موزاییک کاری است که نه تنها در ایران بلکه در جهان سابقه دیرینه دارد .بنابر نظر پروفوسور پوپ این هنر، موزائیک کاری با چوبهای رنگی و استخوان است که آن را خاتمبند می گویند با این تفاوت که در هنر خاتم قطعات ریز چوب و استخوان و فلز را طی یک پرسه طولانی مدت آماده و به صورت کاملا منظم و در قالب اشکال هندسی به ظرافت در کنار هم قرار داده و پس از برش به صورت لایه لایه ،با چسب چوب روی زیرکاری چوبی می چسبانند .آثار قدیمی به جامانده همچون در کاخها و رحلهای قران نشان دهنده قدمت این هنر در شهر اصفهان به ویژه در عهد صفویه است . خودکار خاتم کاری اصفهان

در شهر اصفهان خاتم کار ابتدا چوبهای رنگی مثل عناب، نارنج ،فوفل، آبنوس و ..را به صورت نواری و با ارتفاع ۶۰ سانتی متر برش می دهد تا خشک شوند .برای کارهای با کیفیت بالا از استخوان نیز استفاده می کنند بدین ترتیب که ابتدا نوارهایی از استخوان شتر را حدود ۳ ماه در آب آهک قرار می دهند تا رنگ آن کاملا سفید شود. در اولین مرحله برش نوارهای چوب و استخوان را آن گونه برش داده و سوهان کاری می کنند تا سطح مقطع مثلثی شکل و تمیز به دست می آید که در اصطلاح سنتی به آن شش می گویند. این نوار ها در کنار نوار برنجی که از طریق حدیده کردن کاملا شبیه قطعات چوب و استخوان گردیده به صورت یک چیدمان رنگی و منظم با لایه ایی از چسب سریش در کنار هم قرار می گیرند .شش های آماده شده با نخ بسته می شود تا ضمن خشک شدن محکم در کنار هم چسبیده شود این عمل تا به دست آمدن یک گل کامل با ارتفاع ۶۰ سانتی متر ادامه پیدا می کند.

پس از آماده کردن چندین گل آنها را بین دوتخته در کنارهم می چینند و لابه لای آن را با چسب چوب یا سریش پر می کنند و زیر پرس به صورت یک تکه در می آورند که به آن قامه می گویند .استاد کار از طریق اره مویی لایه هایی به ضخامت بین یک الی یک و نیم میلی متر را از سطح قامه برش می دهد که به آن لنگه می گویند.پس از آماده سازی زیر ساخت از طریق نجاری خاتم ها براساس طرح ،رنگ، شکل و ابعاد بر روی زمینه کار به وسیله چسب های مخصوص و با حرارت دادن چسبانده می شود .بعد از بتونه کاری و ساییدن و ترمیم سطح کار خاتم آماده می شود و در نهایت بالایه ایی از سیلر کیلر پوشانده می شود .هرچقدر خاتم آماده شده ظریفتر و محکم تر باشد و از موا اولیه با کیفیت بالا ساخته شده باشد ارزش آن بیشتر است .در برخی موارد به جای برنج از طلا و نقره نیز استفاده می شود. اشیاء خاتم کاری شده به حرارت و رطوبت حساس بوده و در صورتی که کیفیت خوبی نداشته باشد در مجاورت با این عناصر از سطح کار بلند شده و به اصطلاح می ریزد.